I śmiech niekiedy może być nauką
Tekst I

W psychologii nie istnieje taka dziedzina badawcza jak psychologia humoru. Nie ulega jednak wątpliwości, że uśmiech odgrywa ogromną rolę w życiu zarówno dzieci, jak i dorosłych. O uśmiechu i poczuciu humoru z dr Bożeną Makselon-Kowalską rozmawia Magdalena Buszek.

MAGDALENA BUSZEK: Jaki jest związek psychologii z humorem?

BOŻENA MAKSELON-KOWALSKA: Psychologię z humorem łączy bardzo wiele. Człowiek nie mógłby się obejść bez śmiechu i poczucia humoru. Rodzimy się ze skłonnością do okazywania radości. Uśmiech jest jedną z podstawowych reakcji niemowlęcia.

MB: Jakie są oblicza humoru?

BM-K: Naukowcy doszli do przekonania, że poczucie humoru nie jest czymś jednorodnym. Humor może mieć charakter pozytywny i konstruktywny lub wręcz przeciwnie – może być negatywny, destruktywny. Z pozytywnymi przejawami humoru mamy do czynienia wtedy, gdy dzięki niemu lepiej radzimy sobie z trudnymi sytuacjami w naszym życiu: śmiejąc się, rozładowujemy napięcie w kontaktach z ludźmi, dzięki humorystycznemu podejściu do świata nabieramy dystansu do siebie, otoczenia oraz innych ludzi. Istnieje także inny aspekt śmiechu, o którym zwykle się nie mówi. Dotyczy on śmiechu pojawiającego się w sytuacji, gdy ludzie chcą załatwić porachunki między sobą. Wtedy służy on do tego, by powiedzieć uszczypliwą uwagę lub wyśmiać czyjeś słabości.

MB: Skąd się w nas bierze poczucie humoru, rodzimy się z nim, czy też kształtuje się ono w miarę dorastania?

BM-K: Jak już wspominałam, rodzimy się ze skłonnością do okazywania radości, śmiejemy się, gdy jesteśmy zadowoleni, gdy jest nam dobrze. To, w jakim kierunku będzie ewoluować nasze poczucie humoru, jest w dużym stopniu uwarunkowane doświadczeniami życiowymi.

MB: Czy możemy nauczyć się bycia wesołym?

BM-K: Przez całe życie kształtujemy pewien smak obejmujący poczucie humoru. Decyduje on o tym, że żarty rozśmieszające jedną osobę do łez dla innej mogą być wręcz żałosne.

MB: Czy śmiechem można leczyć ciało i duszę człowieka?

BM-K: Śmiech ma dobry wpływ na naszą psychikę i oddziałuje na nasz układ krążenia, "masuje" serce i dotlenia krew. W czasie spontanicznego śmiechu wytwarzają się w organizmie przeciwciała chroniące nas przed wirusami i drobnoustrojami, zwłaszcza atakującymi górne drogi oddechowe. Mówi się, że można leczyć śmiechem. Uśmierza on ból przez wytwarzanie naturalnych środków przeciwbólowych – endorfin.

MB: Czy możemy poprawić sobie humor, uśmiechając się do innych ludzi?

BM-K: Zdecydowanie tak. Często nie doceniamy roli uśmiechu w naszym życiu. Z dnia na dzień, z roku na rok smutniejemy. Uśmiech może sprawić cuda: wysłany do kogoś na pewno zostanie odwzajemniony przez jego adresata.

Na podstawie: Z roku na rok smutniejemy, www.pretext.us.edu.pl.

Do rozwiązania zadań od 1. do 5. wykorzystaj Tekst I.

Zadanie 1. (0-1)
Tekst I to
 reportaż
felieton
wywiad
sprawozdanie

Zadanie 2. (0-1)
Tematem Tekstu I
 jest dziedzina badawcza psychologii.
są relacje międzyludzkie.
jest wpływ śmiechu na długość życia człowieka.
są śmiech i poczucie humoru.

Zadanie 3. (0-1)
Z odpowiedzi na pytanie: Jakie są oblicza humoru? wynika, że
 humor ma zawsze jedno oblicze.
oblicza humoru mogą być bardzo różne.
oblicza humoru niezwykle trudno sklasyfikować.
występowanie humoru jest uwarunkowane genetycznie.

Zadanie 4. (0-1)
Rozmówczyni Magdaleny Buszek jest zdania, że śmiech
 jest ulubioną bronią człowieka.
odgrywa ważną rolę w życiu człowieka.
ma decydujący wpływ na oblicze współczesnego świata.
jest najistotniejszym przejawem kultury osobistej człowieka.

Zadanie 5. (0-1)
W wypowiedzi: Przez całe życie kształtujemy pewien smak obejmujący poczucie humoru. Decyduje on o tym, że żarty rozśmieszające jedną osobę do łez dla innej mogą być wręcz żałosne słowo smak odnosi się do
 ogółu poglądów głoszonych przez psychologów.
zmysłu decydującego o upodobaniach kulinarnych.
apetytu; przyjemności, jaką może sprawiać jedzenie.
gustu; elegancji, poczucia piękna i wytworności.

Do rozwiązania zadań 6. i 7. wykorzystaj poniższy diagram.



Zadanie 6. (0-1)
Polacy najbardziej lubią dowcipy
 absurdalne i sytuacyjne.
polityczne i nieprzyzwoite.
sytuacyjne i polityczne.
niesklasyfikowane i sytuacyjne.

Zadanie 7. (0-1)
Z diagramu wynika, że
 wszyscy ankietowani lubią dowcipy.
ankietowani różnie odnoszą się do dowcipów.
połowa ankietowanych nie lubi dowcipów.
ankietowanych nie śmieszą dowcipy niedorzeczne.

Tekst II

Mają we zwyczaju bracia mniejsi1 pościć w niektóre dni roku, wtedy to nie jedzą po klasztorach mięsa; kiedy jednakże znajdą się w podróży, z racji tego, że żyją z jałmużny, mogą jeść, co przed nich postawią. Tak więc, podróżując, natknęli się dwaj bracia z onego zakonu w gospodzie na pewnego kupca, który zasiadł z nimi przy jednym stole, na który przyniesiono, z racji, że uboga to była gospoda, jedno tylko pieczone kurczę; kupiec, widząc, że kurczęcia mało dla niego, zwrócił się do zakonników i rzekł:

– Jeśli mnie pamięć nie myli, żadną miarą nie jadacie w waszym zakonie mięsa w te dni.

Na które to słowa musieli bracia, z racji reguły2, nie wdając się w dyskurs, odpowiedzieć, że prawdę rzekł; tak tedy spełniło się, czego kupiec pragnął, i zjadł kurczę, a bracia, jak umieli, tak musieli sobie poradzić.

Po takiej uczcie trzej biesiadnicy udali się w drogę razem, a uszedłszy kawał drogi i natrafiwszy na rzekę szeroką i głęboką, jako że pieszo podróż odbywali – bracia z racji ubóstwa, a kupiec skąpstwa – wypadało, żeby jeden z braci, którzy bosi3 byli, przeniósł na plecach owego kupca; tak tedy jeden z nich dawszy mu do potrzymania sandały, wsadził go sobie na plecy.

Stało się, że gdy brat ów znajdował się na środku rzeki, przypomniał sobie o regule zakonnej, a zatrzymawszy się w tym trudzie świętego Krzysztofa4, podniósł głowę w stronę kupca, co mu ciężył, i rzekł:

– Powiedz mi, nie masz ty czasem ze sobą pieniędzy?

– Jakże by – odrzekł kupiec – czyżbyście sądzili, że taki kupiec jak ja podróżuje bez pieniędzy?!

– Biedny ja – rzekł zakonnik – reguła zabrania nam nosić przy sobie pieniądze!

I wrzucił kupca do rzeki. Kupiec uznawszy, że wyrządzony braciom despekt5 pomścili w ucieszny zaiste sposób, z wesołym śmiechem, spokojnie, poczerwieniawszy ze wstydu, zemstę oną zniósł.

Leonardo da Vinci, Krotochwila6, jaką zakonnik jeden wyrządził kupcowi pewnemu,
tł. L. Staff, [w:] Dawna nowela włoska, Warszawa 1969.

1 bracia mniejsi – franciszkanie
2 reguła – tu: zbiór norm postępowania ustalonych dla zakonników przez założyciela zakonu i potwierdzonych przez papieża lub biskupa
3 bosi – niektórzy zakonnicy zgodnie z surową regułą zakładali sandały na bose stopy
4 święty Krzysztof – patron podróżnych; trudnił się przenoszeniem ludzi przez rzekę; jednym z przenoszonych miał być kilkuletni Chrystus [Krzysztof = Christophoros "niosący Chrystusa"]
5 despekt – obraźliwe lub lekceważące zachowanie wobec kogoś; obraza
6 krotochwila – tu: krótki utwór o charakterze żartobliwym, operujący głównie komizmem sytuacyjnym

Do rozwiązania zadań od 8. do 11. wykorzystaj Tekst II.

Zadanie 8. (0-1)
Kupiec, aby osiągnąć cel, odwołał się do
 uczuć zakonników.
swego samopoczucia.
norm społecznych.
reguły zakonnej.

Zadanie 9. (0-1)
Wyrażenie: trud świętego Krzysztofa oznacza w tekście krotochwili
 przenoszenie kupca przez rzekę.
przenoszenie bagażu przez rzekę.
przeprawę zakonników przez rzekę.
przeprawę kupca przez rzekę.

Zadanie 10. (0-1)
Przedmiotem kpiny w krotochwili jest
 wygląd kupca.
wygląd zakonnika.
postawa zakonnika.
postawa kupca.

Zadanie 11. (0-1)
Które powiedzenie najtrafniej ilustruje zdarzenie przedstawione w Tekście II?
 Kto mieczem wojuje, od miecza ginie.
Niósł ślepy kulawego.
Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu.
Syty głodnego nie zrozumie.

Zadanie 12. (0-1)
Autor Krotochwili, jaką zakonnik jeden wyrządził kupcowi pewnemu jest znany przede wszystkim jako
 bajkopisarz epoki starożytnej.
szesnastowieczny dramaturg.
malarz przełomu XV i XVI wieku.
malarz przełomu XVI i XVII wieku.

Tekst III

1



5



10



15



20		 Dawnymi czasy, jak pewna wieść niesie,
Czterech podróżnych zabłądziło w lesie,
Mróz był tak mocny, noc była tak ciemną,
że chęć podróży stała się daremną.
      Ogień więc rozłożyli
      I dnia czekać uradzili.
– Trzeba by – rzecze jeden i poziewa –
      Przynieść więcej drzewa.
– Trzeba by – rzecze drugi
      Legając jak długi –
      Rozszerzyć ogniska,
      By wszystkich grzało z bliska.
– Trzeba by – zamruczał trzeci –
      Czym zasłonić od zamieci.
– Trzeba by nie spać – bąknął czwarty,
      Na łokciu oparty.
      Tak każdy powiedział,
      Co wiedział,
I myśląc jeszcze o lepszym sposobie,
Zasnął sobie.
Cóż z tego: ogień zgasł, a nieostrożni
      Pomarli podróżni. –
      Gdzie bez czynu sama rada,
      Biada radźcom, dziełu biada!


Aleksander Fredro, Trzeba by, [w:] Pisma wszystkie, t. XII, Warszawa 1962.

Do rozwiązania zadań od 13. do 15. wykorzystaj Tekst III.

Zadanie 13. (0-1)
Bohaterami utworu Aleksandra Fredry są
 znani z historii podróżnicy.
fikcyjne postacie podróżnych.
podróżni – znajomi narratora.
narrator i jego towarzysze podróży.

Zadanie 14. (0-1)
Podróżni nocowali w lesie, ponieważ
 zabłądzili w ciemnościach.
tak zaplanowali nocleg.
nagle poczuli zmęczenie.
nie mieli pieniędzy na nocleg.

Zadanie 15. (0-1)
Podróżni nie przetrwali noclegu w lesie, gdyż
 nie mieli nic do jedzenia i picia.
nie przewidzieli narastającego chłodu.
nie wiedzieli, co robić w zaistniałej sytuacji.
nie podjęli niezbędnych działań i zasnęli.

Do rozwiązania zadań od 16. do 19. wykorzystaj reprodukcję.



Zadanie 16. (0-1)
Praca Jacka Sasina jest
 rysunkiem satyrycznym.
grafiką użytkową.
szkicem z natury.
fotografią artystyczną.

Zadanie 17. (0-1)
Autor przedstawionej pracy
 ośmiesza postacie z zycia politycznego.
komentuje otaczającą go rzeczywistość.
przedstawia fakt historyczny.
informuje o wydarzeniu kulturalnym.

Zadanie 18. (0-1)
Praca Jacka Sasina ma
 przekonać, że jakoś to będzie.
uświadomić, że nie święci garnki lepią.
rozbawić i skłonić do przemyśleń.
wzruszyć i wzbudzić litość.

Zadanie 19. (0-1)
Prezentowana praca mogła powstać najwcześniej w roku
 1989.
1990.
2004.
2005.

Zadanie 20. (0-1)
Wskaż szereg, w którym fakty historyczne zapisano chronologicznie.
 Obrady Okrągłego Stołu, zburzenie muru berlińskiego, przystąpienie Polski do NATO, wejście Polski do Unii Europejskiej.
Zburzenie muru berlińskiego, obrady Okrągłego Stołu, wejście Polski do Unii Europejskiej, przystąpienie Polski do NATO.
Wejście Polski do Unii Europejskiej, obrady Okrągłego Stołu, zburzenie muru berlińskiego, przystąpienie Polski do NATO.
Przystąpienie Polski do NATO, obrady Okrągłego Stołu, zburzenie muru berlińskiego, wejście Polski do Unii Europejskiej.



Zadanie 21. (0-1)
Uzupełnij tabelę, wpisując numery odpowiednich wersów utworu Aleksandra Fredry Trzeba by.
Element kompozycjiNumery wersów
Wstęp: przedstawienie okoliczności zdarzenia
Rozwinięcie: prezentacja postaw i zachowań bohaterów
Zakończenie: ukazanie konsekwencji postawy bohaterów
Morał: pouczenie wynikające z bajki





Zadanie 22. (0-4)
Streść w 3 – 4 zdaniach utwór Aleksandra Fredry Trzeba by.






Tekst IV

I śmiech niekiedy może być nauką,
Kiedy się z przywar1, nie z osób natrząsa;
I żart dowcipną przyprawiony sztuką
Zbawienny, kiedy szczypie, a nie kąsa;

Ignacy Krasicki, Monachomachia (fragment), Wrocław 1969.

1 przywara – wada zasługująca na upomnienie; złe przyzwyczajenie

Zadanie 23. (0-2)
Cytując odpowiednie fragmenty Tekstu IV, podaj warunki, jakie – zdaniem autora – powinny spełniać:
Zadanie 24. (0-2)
Wymień wady i zalety kupca z Krotochwili, jaką zakonnik jeden wyrządził kupcowi pewnemu Leonarda da Vinci.

 wady -

zalety -





Zadanie 25. (0-5)
Napisz ogłoszenie o konkursie na rysunek satyryczny, którego tematyka będzie dotyczyła życia szkoły.

Zadanie 26. (0-16)
Napisz rozprawkę, w której uzasadnisz, że śmiech niekiedy może być nauką. Odwołaj się do przykładów z literatury lub filmu, ewentualnie z obu tych dziedzin.
 Pamiętaj, że Twoja praca nie powinna być krótsza niż połowa wyznaczonego miejsca.